زاها حدید

زاها حدید

متولد : 31 اکتبر 1950 ، بغداد ، عراق

درگذشت : 31 مارس 2016 ، مرکز پزشکی مونت سینا ، ساحل میامی ، فلوریدا ، ایالات متحده

تحصیلات : انجمن معماری (1972–1977) ، مدرسه پسرانه Berkhamsted ، دانشگاه آمریکایی بیروت

جوایز : جایزه معماری پریتزکر ، جایزه استرلینگ ، 

خواهر و برادر : فولات حدید ، فولات حدید ، هیثم حدید

زندگی و مرگ زاها حدید

زاها حدید زاده 31 اکتبر 1950 ، بغداد ، عراق ، و در روز ۱۱ فروردین ۱۳۹۵ (۳۱ مارس ۲۰۱۶) ، میامی ، فلوریدا ، ایالات متحده آمریکا، در سن 65 سالگی درگذشت. ، معمار انگلیسی معروف به طراحی های ساختارشکنانه رادیکال خود،در سال 2004 او اولین زنی بود که جایزه معماری پریتزکر را دریافت کرد.

زاها حدید هیچ‌گاه ازدواج نکرد و فرزندی نداشت. او در تاریخ ۳۱ مارس سال ۲۰۱۶ در بیمارستان میامی بر اثر حمله‌ی قلبی در گذشت. دلیل بستری شدن حدید در بیمارستان، بیماری برونشیت بود. استودیوی طراحی او در لندن پس از مرگ این استاد معماری بیانه‌ای صادر کرد و او را بزرگ‌ترین بانوی معمار جهان نامید.

زاها حدید در مقبره‌ی خانوادگی حدید در انگلستان دفن شده است. قبر او بین پدرش محمد حدید و برادرش فولاذ حدید قرار دارد. او در وصیتنامه‌ی خود ثروتی در حدود ۶۷ میلیون پوند برای شرکای تجاری و اعضای خانواده‌اش بر جای گذاشت.

زندگی حرفه ای زاها حدید

معمار افسانه‌ای زاها حدید به‌خاطر ساختمان‌های بسیار مدرنش در دنیا معروف است. همه آثار او با منحنی‌ها و اشکال هندسی شگفت‌انگیزشان شناخته می‌شوند. نوآوری‌های معماری حدید باعث شد تا لقب «ملکه منحنی» را به او بدهند؛ یکی از تحسین‌هایی که در سه دهه کاری‌اش به‌دست آورد. آثار و طراحی‌های وی با حرکت و جریان داشتن، ضمن پیروی از هندسه نااقلیدسی، نظم جدیدی را در فضا ایجاد می‌کنند.معماری زها حدید را می‌توان تلاش برای ایجاد پلی میان مدرنیسم متقدم و عصر دیجیتال دانست.

زاها حدید تحصیلات خود را در دانشگاه آمریکایی در بیروت ، لبنان ، با دریافت لیسانس ریاضیات آغاز کرد. در سال 1972 به لندن رفت تا در انجمن معماری ، مرکز اصلی تفکر معماری مترقی در دهه 1970 ، تحصیل کند. در آنجا با معماران آشنا شد.او زیر نظر اساتیدی چون رم کولهاس،الیا زنگلیس و برنارد شومی معماری را آموخت.

حدید شرکت مستقر خود در لندن ، Zaha Hadid Architects (ZHA) را در سال 1979 تأسیس کرد.

در سال 1983 حدید با شرکت در مسابقه برنده شد  ، یک مرکز تفریحی در هنگ کنگ . این طرح ، “آسمان خراش افقی” که به صورت مورب پویا در دامنه تپه حرکت می کرد. طرح های هندسی تهاجمی او با احساس تکه تکه شدن ، بی ثباتی و حرکت مشخص می شود. این سبک تکه تکه باعث شد او با معمارانی موسوم به “ساختارشکن” گروه بندی شود ، طبقه بندی ای که در نمایشگاه برجسته 1988 “معماری ساختارشکن” در موزه هنرهای مدرن در شهر نیویورک برگزار شد .

جوایز و افتخارات زاها حدید

حدید در بسیاری از نقاط معماری ، از جمله انجمن معماری ، دانشگاه هاروارد ، دانشگاه شیکاگو و دانشگاه ییل ، معماری تدریس می کرد . او همچنین مبلمان ، جواهرات ، کفش ، کیف ، فضاهای داخلی مانند رستوران ها و مجموعه های صحنه را طراحی کرد.او در طول فعالیت خود توانست 950 پروژه را در 44 کشور به اجرا در آورد.

جوایز او:

• نشان امپراطورب CBE و DBE انگلستان
• جایزه معماری پریتزکر 2004 (اولین بانویی بود که این جایزه را دریافت کرد)
• دریافت جایگاه 69 در لیست 100 بانوی قدرتمند مجله ی نوربز در سال 2008
• در سال 2010 در لیست 50 فرد تاثیرگذار در مجله New Statesman قرار گرفت.
• دو مرتبه،جایزه استرلینگ معتبرترین جایزه بریتانیا را دریافت کرد.

جملات ارزشمند به جا مانده از زاها حدید

• شما نه‌تنها باید به خودتان ایمان داشته باشید، بلکه باید به این باور برسید که دنیا لایق از خودگذشتگی‌های شما نیز هست.
• در هندسه، ۳۶۰ درجه وجود دارد. پس نیازی نیست که تنها با یک زاویه طراحی کنیم.
• معماری مانند نوشتن است. باید بارها طراحی خود را اصلاح کنید تا به نتیجه‌ی مطلوب برسید.
• زنان همیشه با موج منفی در ارتباط با رقابت‌ کردن روبه‌رو هستند. آن‌ها باید اعتماد به نفس داشته باشند تا همیشه پیروز شوند.

کتاب های ترجمه شده فارسی زاها حدید

• هشتاد و نه درجه در کتاب نظریه‌ها و مانیفست‌های معماری معاصر؛ جمع‌آوری و ویرایش چارلز جنکز، ترجمه احسان حنیف، انتشارات فکر نو، ۱۳۹۷.
• انفجارها؛ فشردگی ها؛ گله ها؛ تجمعات؛ پیکسل سازیها؛ فضاهای حجاری شده، حفاری در کتاب نظریه‌ها و مانیفست‌های معماری معاصر؛ جمع‌آوری و ویرایش چارلز جنکز، ترجمه احسان حنیف، انتشارات فکر نو، ۱۳۹۷.
• زاها حدید: بناها و پروژه‌ها؛ نوشته داراب دیبا، ترجمه امیراعلا عدیلی، انتشارات چهار حوض، ۱۳۹۲.

مشهورترین ساختمان‌های طراحی‌شده توسط زاها حدید

مرکز فرهنگی حیدر علیف (۲۰۰۷–۲۰۱۲) باکو، آذربایجان

مساحت کل 15.93 هکتار است

هنگامی که بسیاری پروژه معماری مرکز حیدر علی اف را برای اولین بار دیدند ، تصور کردند که تنها در نتیجه یک معجزه می توان آن را محقق کرد. ساخت این ساختار غیر معمول و پیچیده حتی از لحاظ نظری غیر واقعی تلقی می شد.

ساخت این مرکز که در سال 2007 آغاز شد ، در 10 مه 2012 ، در هشتاد و نهمین سالگرد رهبر ملی حیدر علی اف ، به بهره برداری رسید. ساختمان مرکز حیدر علی اف که یکی از مرواریدهای معماری جهان محسوب می شود ، یکی از نمادهای باکو مدرن محسوب می شود.
در طراحی ساختمان مرکز از خطوط مستقیم استفاده نشده است.خطوط روی ساختمان نیز گذشته و آینده را به هم متصل می کند.
هماهنگی و تعامل بین طراحی داخلی و خارجی ساختمان مرکز ، این فضا را به همگان نزدیک می کند. از آنجا که هدف این مرکز این است که همه افراد را بدون در نظر گرفتن سن ، نژاد ، دین و جنسیت حول ایده های خود متحد کند.

این مجموعه شامل ساختمان اصلی ، پارکینگ زیرزمینی و محوطه پارک است. 2 استخر تزئینی و یک دریاچه مصنوعی در این منطقه وجود دارد.

رنگ سفید ساختمان نه تنها نمادی از آینده روشن است ، بلکه هدف آن برجسته کردن عناصر خاص در اینجا است. به لطف رنگ سفید ، اشعه های نور بر روی سطح ساختمان حرکت می کنند و بر قسمت های منتخب پروژه تأکید می کنند. 

ساختمان اصلی شامل 3 بخش است:

• بخش موزه حیدر علی اف
• قسمت سالن های نمایشگاه این بخش 9 طبقه دارای سالن های نمایشگاه ، دفتر و کافه است.
• بخش Auditorium این بخش شامل 4 طبقه است و دارای یک سالن اجتماعات ، 2 سالن کنفرانس (سالن چند منظوره) ، اتاق جلسات و مرکز رسانه است.

مرکز ورزش‌های آبی لندن (2011)

مفهوم معماری مرکز آبی لندن با الهام از هندسه های سیال، آب در حال حرکت ، ایجاد فضاها و محیط پیرامونی که منعکس کننده مناظر کنار رودخانه پارک المپیک است. یک سقف موج دار به صورت موج از زمین بیرون می آید ، حوضهای مرکز را با یک حرکت سیال کننده متحد می کند ، در حالی که حجم استخرهای شنا و غواصی را نیز توصیف می کند.

مرکز آبی لندن با انعطاف پذیری ذاتی برای گنجاندن 2800 صندلی طراحی شده است ، همچنین 1000 صندلی دیگر برای رویدادهای مهم در دسترس است.

سقف ورزشگاه با فولاد، آلومینیوم و چوب تزئین شده و تنها از سه ستون برای نگهداری آن استفاده شده است.

مرکز علمی فائنو (۲۰۰۵)، ولفسبورگ، آلمان

بنا با زیربنایی بالغ بر 27000 متر مربع کیفیت های فضایی بی نظیری را در قالب فضاهایی پیوسته، روان و سیال به واسطه دخل و تصرف های بی مهابا در سایت نظیر گودبرداری های هوشمندانه و تعریف ترازهای متفاوت ارائه می کند.

حجم ساختمان از شفافیت بالایی برخوردار است.

پلان هایی با زوایای نامتعارف و فضاهای مواج که بازی نور و سایه در آن ها راهنمای بصری مخاطبان می باشد؛ به این ترتیب که فضاهای اصلی و مهم تر از نورپردازی متفاوت و روشن تری برخوردارند و بازدیدکنندگان گذرگاه هایی که به نقاط روشن تر می رسند را با کنجکاوی و میل به کشف فضایی جدید طی می کنند.این ساختمان حدود 180 هزار بازدید کننده در سال دارد.دارای 250 نمایشگاه تعاملی است.

سکوی پرش اسکی برگیزل (۲۰۰۲)، اینسبروک، اتریش

سکوی پرش اسکی برگیسل از بخش‌های مختلفی مانند برج ساخته‌ شده از بتون مسلح و سازه سه‌بعدی فلزی تشکیل می‌شود که با سطح شیب‌دار و رستوران ادغام‌ شده‌ است.

برج ساخته‌ شده از بتن مسلح، به‌صورت یکپارچه طراحی‌ شده است و در هنگام ساخت، با استفاده از یک بالابر ویژه، مواد و مصالح مورد نیاز و مشابهی برای تمامی بخش‌های به کار رفته است.

این مصالح عبارتند از سیمانی بسیار باکیفیت که در حجم بالا استفاده‌ شده و در داخل آن از فولاد (جهت تقویت) سود برده‌اند و به‌این‌ترتیب بتن مسلح ایجاد شده است.

روکش سنگی استفاده‌ شده در سطح سکوی شیب‌دارِ ویژه پرش سبب شده تا این بخش در برابر سرمازدگی به‌ مرور زمان مقاوم شود و سیستم تخلیه ویژه‌ای نیز آب اضافی را از این بخش خارج کرده و از بروز یخ زدگی و نفوذ آب به سقف طبقات پائینی جلوگیری کند. معمار این پروژه شخصاً از آن به‌عنوان «ترکیبی پیوندی از اجزای یک برج و یک پل» یاد می‌کند زیرا این مجموعه به‌ مانند یک مار یا کمربندی در سطحی شیب‌دار باز شده و به مسافت 90 متر به سمت پایین تپه حرکت می‌کند.

ایستگاه آتش‌نشانی ویترا (۱۹۹۴)، ویل ام راین، آلمان

نزدیک به یک دهه پس از آتش سوزی ویرانگر در سال ۱۹۸۱ در ویلم راین، آلمان، شرکت ویترا به دنبال یک معمار برای ساخت یک ایستگاه آتش‌نشانی بود. ایستگاه آتش نشانی ویترا اولین پروژه تحقق یافته در زندگی حرفه ای زاها حدید شد و در سال ۱۹۹۳ تکمیل شد و در نهایت مسیری برای آشنایی نام وسبک او به مخاطبان بین اللملی شد. طراحی این ساختمان به گونه‌ای بود که خطوط تیز آن در مرکز به هم می‌رسیدند. استفاده از بتن و شیشه در نمای خارجی، طرحی باشکوه به این ساختمان داده بود.

ساختمان جانبی موزه‌ی اوردراپگارد (۲۰۰۱ تا ۲۰۰۵)

زمین این پروژه دارای عرض طول 87 متری و عرض 20 متری بود. حدید برای این بنا از دیوارهای شیشه ای استفاده کرد. به خاطر استفاده از این شیشه ها، باغ پشت بنا به پس زمینه ساختمان تبدیل شد.

ساختمان مرکزی ب‌ ام‌ و (۲۰۰۵)، لایپزیگ، آلمان

شرکت بی‌ام‌و در سال ۲۰۰۲ تصمیم به برگزاری مسابقه‌ای برای طراحی ساختمان مدیریتی گرفت. این ساختمان باید در شهر لایپزیگ آلمان ساخته می‌شد. زاها حدید در این مسابقه پیروز و به‌عنوان طراح انتخاب شد. در این پروژه سه ساختمان از پیش طراحی و ساخته شده بودند که ساختمان جدید به‌عنوان ورودی آن‌ها استفاده می‌شد. حدید از این ساختمان با عنوان «مرکز عصبی» پروژه یاد کرده بود.

پاویون پل زاراگوزا (۲۰۰۵ تا ۲۰۰۸)

حدید بین سال‌های ۱۹۹۷ تا ۲۰۱۰ وارد زمینه‌ی طراحی پل شد. او در این زمینه با فعالان مشهوری همچون نورمن فاستر و سانتیاگو کالاتراوا رقابت می‌کرد. او بین سال‌های ۲۰۰۵ تا ۲۰۰۸، وظیفه‌ی طراحی پل پاویونی شهر زاراگوزا در اسپانیا را بر عهده گرفت. این طراحی برای رویداد اکسپو ۲۰۰۸ نهایی شد. طراحی حدید در این ساختمان باز هم متشکل از خطوط مورب و منحنی بود و هیچ زاویه‌ی قائمه‌ای در آن مشاهده نمی‌شد. سالن‌های نمایشگاهی و اجلاسی به‌خوبی در طراحی داخلی آن لحاظ شده است و نمای بیرونی نیز به‌زیبایی در انتهای پل با محیط طبیعی ارتباط برقرار می‌کند.

پل شیخ زاید (۱۹۹۷ تا ۲۰۱۰)

این پل رابطی بین جزیره‌ی ابوظبی و شهر است که در نهایت به فرودگاه بین‌المللی می‌رسد. طراحی پل و نورپردازی آن به گونه‌ای انجام شده است که نمایی از حرکت را به عابران القا کند. شکل کلی پل به‌صورت موج است. طول پل شیخ زاید ۲۳۵ متر است و در ارتفاع ۶۰ متری از سطح آب ساخته شده است.

موزه ملی هنرهای قرن 21 (1998_201)

موزه ملی هنرهای قرن 21 در شهر رم ایتالیا ساخت شد. تم مورد استفاده برای طراحی این ساختمان نیز حرکت بوده است. حدید از رنگ های سیاه و سفید در نما و طراحی داخلی این موزه استفاده کرد که جذابیت زیادی به طرح داده اند. حدید در توصیف طراحی خود در این ساختمان از عبارت «ترکیبی از برخورد، تداخل و آشفتگی» استفاده کرده است.

هتل فرشته پاسارگاد(2011–2017)، تهران، ایران

یک آسمان خراش در محله الهیه واقع در شمال شهر تهران است. که هم‌اکنون در دست احداث می باشد. طرح اولیه این پروژه توسط زها حدید تهیه و در زمینی به مساحت ۴۵۷۴ متر، دارای زیربنایی بالغ بر ۱۱۰۰۰۰ متر مربع، با ارتفاع ۲۳۰ متر و در ۵۴ طبقه شامل ۹ طبقه پارکینگ، ۷ طبقه تجاری – اداری و فروشگاه‌های صنایع دستی و سالن‌های کنفرانس، ۳ طبقه تأسیسات، ۴ طبقه مراکز تفریحی و رستوران، ۱ طبقه لابی مجلل و ۳۰ طبقه هتل در حال ساخت می باشد. این پروژه در سال ۱۳۹۱ شروع به کار نموده و تخمین زده می‌شد در سال ۱۳۹۷ پایان پذیرد ولی در سال ۱۴۰۰، حتی نیمی از کار صورت نگرفته است گودبرداری این پروژه یکی از عمیق‌ترین گودبرداری‌های ایران با عمق ۷۲ متر بوده‌است.

ورزشگاه الوکره (۲۰۱۷)، الوکره، قطر

ورزشگاه الوکره یا ورزشگاه الجنوب با گنجایش ۴۵,۱۲۰ نفر در جنوب شهر الوکره قرار دارد. الوکره یک مجموعه ورزشی بسیار بزرگ است که از قسمت های مختلفی همچون مرکز آبزیان، مرکز آبگرم، تجهیزات ورزشی و بازار تشکیل شده است.

این ورزشگاه دارای دیزاین ویژه و متناسب با محیط پیرامون آن است و آن را زها حدید معمار عراقی-بریتانیایی و شرکت معماری وی طراحی کرده‌است.با توجه به آب و هوای گرم و خشک قطر، سیستم خنک‌کننده‌ای ایجاد شده‌است که از گرم شدن بیش از حد تماشاگران و افراد درون ورزشگاه پیشگیری می‌کند. این سیستم، می‌تواند جایگاه تماشاگران را تا ۱۸ درجه سانتیگراد و زمین بازی را تا ۲۰ درجه سانتیگراد خنک کند.

سالن اپرای گوانگژو (۲۰۰۳ تا ۲۰۱۰)

زاها حدید در سال ۲۰۰۲ در مسابقه‌ی طراحی بین‌المللی پیروز شد و اولین پروژه‌ی خود در کشور چین را شروع کرد. ساختمان اپرای شهر گوانگژو در فضای تجاری جدید این شهر و در مساحتی حدود ۷۰ هزار متر مربع تأسیس شد.

هزینه‌ی ساخت این بنا حدود ۳۰۰ میلیون دلار گزارش شده است. این ساختمان متشکل از یک سالن اجرا با ۱۸۰۰ صندلی، سالن تئاتر چندمنظوره و راهروی ویژه‌ی ورودی است. یک راهروی باشکوه که رستوران‌ها و فروشگاه‌های مختلف در اطراف آن هستند، این ساختمان را به دو بخش اصلی تقسیم کرده است.

حدید در طراحی این ساختمان، مانند دیگر پروژه‌های آخرش از طبیعت الهام گرفت. او این پروژه را با عنوان «دو سنگ‌ریزه» معرفی کرد. طراحی ساختمان‌های پروژه شبیه دو سنگ بزرگ با نماهای صیقلی شیشه‌ای و گرانیتی است. کارشناسان و منتقدان معماری پس از مشاهده‌ی طرح و پایان یافتن ساخت این پروژه، نظرات بسیار مثبتی نسبت به آن داشتند. از دید آن‌ها، طراحی حدید تمامی معماری آن منطقه را تحت تأثیر قرار داده و نمایی کاملا خیره‌کننده به مرکز تجاری شهر گوانگژو داده است.

گلکسی سوهو پکن (۲۰۰۸ تا ۲۰۱۲)

گلکسی سوهو یک مجموعه سرگرمی ، اداری و خرده فروشی 18 طبقه با کاربرد مختلط است که در نوامبر 2012 افتتاح شد. این مجموعه توسط یکی از برترین معماران جهان زاها حدید طراحی شده است.  ساختمان گلکسی سوهو در مرکز پکن، چین واقع شده است. سایت مجموعه 46.965 متر مربع مساحت دارد. ارتفاع ساختمان نیز به 67 متر می رسد.

پروژه گلکسی SOHO در مرکز پکن برای SOHO چین یک مجتمع اداری ، خرده فروشی و سرگرمی 330000 متر مربع است که با الهام از مقیاس بزرگ پکن تبدیل به یک بخش جدانشدنی شهر می شود.

معماری آن ترکیبی از پنج حجم مداوم و جاری است که با استفاده از پل های کشیده ، مجزا ، همجوشی یا پیوند شده است. این حجم ها از همه جهات با یکدیگر سازگار هستند و با ایجاد معماری پانوراما بدون گوشه و سیالیت زیبایی چشمگیری را خلق کرده است.

مرکز هنری دانگدامون سئول (۲۰۰۷ تا ۲۰۱۳)

مرکز آموزش و کتابخانه‌ی وین (۲۰۰۸ تا ۲۰۱۳)

برج نوآوری دانشگاه هنگ کنگ (۲۰۰۷ تا ۲۰۱۴)

ایستگاه قطار سریع‌السیر ناپل (۲۰۰۶)، ناپل، ایتالیا

مرکز هنرهای معاصر سین سینتی (۲۰۰۳)، سین سینتی، اوهایو، آمریکا

موزه‌ی جامع هنر میشیگان (۲۰۰۷ تا ۲۰۱۲)

فاز دوم برج میلاد

زاها حدید در مسابقه‌‌ی طراحی فاز دوم مجموعه‌ی میلاد پیروز شد. او برای این فاز، دو برج دوقلو در کنار برج میلاد طراحی کرده بود. البته پس از مرگ این معمار، مسئولان اعلام کردند که طرح او به خاطر ارتفاع زیاد و تحت تأثیر قرار دادن برج میلاد، رد شده است و برای فاز دوم به دنبال طراحی دیگری هستند.